Hukuk Kisvesinde Darbe: RUSYA’YA YENİ ANAYASA -1-
Putin tarafından önerilen anayasa değişiklikleri, (taslağın hazırlanması, Duma’da (3 kez), Federasyon Konseyi’nde, Bölge Parlamentoları’nda (3’er kez) görüşülmesi, Putin’in imzası ve Anayasa Mahkemesi’nin onayı) 2 ay gibi kısa bir zamanda, hiçbir yasal süreye uyulmadan jet hızıyla geçti. 22 Nisan’da halkoyuna sunulacak iken pandemi nedeniyle ertelenmek zorunda kalındı. Önümüzdeki bir-iki ay içinde halkoyuna sunulması bekleniyor.
YASAMA TİYATROSU
Akışı takip edenler yasama süreçlerinin ne kadar hukuk dışı bir şekilde yürütüldüğünün farkında. Mevcut anayasaya göre, yeni anayasal değişiklikler bölgesel parlamentolar tarafından onaylandıktan sonra zaten yürürlüğe girmiş oluyor. Ama Putin ve etrafındakiler olmamış gibi davranıp, bir de halkoylamasından geçirerek kendilerince daha güçlü bir meşruiyet karinesi oluşturmaya çalışıyorlar. Böylece kafalarındaki karanlık planları hayata geçirmeye başladıklarında “halkın şu kadar yüzdeyle onayladığı Anayasanın bize verdiği yetkilerle hareket ediyoruz” diyerek güya “ikna edici” bir savunma geliştirecekler. Gelecek dönemlerde seçilecek başkanlara sadece iki dönem sınırı koyan yeni Anayasanın, özel bir ek maddeyle Putin’in geçmiş dönem görev sürelerini sıfırlaması ve 12 yıl daha hak tanıyarak 36 yıla kadar seçilebilme hakkı vermesi yeni Anayasa’nın “kime özel” oluşturulduğunu zaten ortaya koyuyor.
PUTİN NE YAPMAK İSTİYOR?
Anayasa Putin için ve onun istediği çizgide oluşturuluyor da Putin bu anayasayla ne yapmak istiyor? İşte bunu iyi anlamamız gerekiyor.
Putin yaptırdığı yeni anayasal düzenlemelerle bir taraftan mutlak gücü ele geçirirken, diğer yandan bu gücü kullanırken sorun olabilecek muhtemel engelleri de bloke ederek işlevsiz hale getiriyor. Federal merkezdeki devlet kurumlarını tamamen kontrol etmesinin yanı sıra, medya, sivil toplum faaliyetleri v.s. gibi muhalefet üretebilecek tüm odakları da denetimi altına alıyor. Aynı şekilde federe birimler merkeze karşı daha savunmasız hale getiriliyor. Böylece kafasında taşıdığı tasfiye planlarını başı daha az ağrıyarak ve hız kesmeden yapabileceğini hesap ediyor.
Sözü uzatmadan Rusya Anayasası’nda yapılan yeni düzenlemelere hızlıca göz atarak yapılmak istenenleri anlamaya çalışalım. Kritiğimize Vedomosti’de yayınlanan ve yeni düzenlemelerin de gösterildiği anayasa metnini esas aldık.[1]
İlk olarak köklü değişikliklere gerekçe oluşturacağını düşündüğümüz 67. Madde’den başlıyoruz (Kırmızı pasaj anayasaya yeni eklenen kısımdır).
MADDE- 67
1. Rusya Federasyonu toprakları, kurucu unsurların toprakları, iç sular ve karasuları ile bunların üstlerindeki hava sahasını içerir. Rusya Federasyonu topraklarında, Federal Yasalara göre federal bölgeler oluşturulabilir. Federal bölgelerde kamu otoritesi, belirtilen federal yasa ile organize edilir.
Buradaki anahtar cümle “Rusya Federasyonu topraklarında, Federal Yasalara göre federal bölgeler oluşturulabilir.“ dir.
Bu düzenlemenin amacının, mevcut etnisite bazlı federe yapıları tasfiyeye anayasal zemin hazırlamak olduğu açıktır. Hedef, etnik cumhuriyet ve diğer federe yapıların komşu Rus yoğun bölgelerle birleştirilerek yok edilmesidir. Çünkü bu yapılar Putin ve diğer şoven çevrelerce Rusya’nın geleceği için en büyük tehdit olarak görülmektedir.
“LENİN RUSYA’NIN ALTINA BOMBA KOYDU”
Nitekim Vladimir Putin’in de hazır bulunduğu 21 Ocak 2016’da Rusya Bilimler Akademisi’nin Bilim ve Eğitim Konseyi toplantısında, Başkan Kurchatov süren reform tartışmasını özetledikten sonra şair Pasternak’ın Lenin hakkında yazdığı şiirinden “Düşünce akışını ve dolayısıyla ülkeyi kontrol etti” mısraını alıntıladı.
Kürsüye çıkınca bu mısrayı ele alan Putin şunları söyledi: “Düşünce akışını kontrol etmek doğru. Ama sadece düşüncenin Vladimir Ilyich’e ait olması değil, o düşüncenin istenen sonuca götürmesidir önemli olan. Fikir ancak böyle tutarlı olur. Bu düşünce sonuçta Sovyetler Birliği’nin çöküşüne yol açtı; olan bu… Böyle birçok düşünce vardı: özerklik, vs. Rusya adı verilen binanın altına atom bombası koydular ve daha sonra bu patladı. Bizim bir dünya devrimine ihtiyacımız yoktu… “[2]
ETNİK BÖLGELERİN TASFİYESİ PLANI
Spontane gelişen bu olayda Putin’in sözlerinin satır aralarına bakılarak etnik gruplara verilen hakların ve federatif yapılanmanın kendisini nasıl rahatsız ettiği ve bunlardan kurtulmak için zihinsel bir hazırlık içinde olacağı rahatça tahmin edilebilir.
Benzer cümleleri toplantı öncesinde de, sonrasında da çeşitli vesilelerle dillendirdi ve bölgeleri yok etmek için icraatlarda da bulundu. Rusya Federasyonu bölgelerinin birleştirilmesi için 2003’ten 2008’e kadar aktif destek vererek “ekonomik fayda” argümanıyla bazı bölgeleri birleştirmeyi başardı. Birleşen bölgeler genelde muhalefet geliştirmeyeceği belli olan bölgelerdi:
– 2003 yılında Perm Bölgesi ve Komi-Permyak Özerk Okrugu birleşti, Komi-Permyak Bölgesi oldu.
– 2005’te Krasnoyarsk Bölgesi, Taymir (Dolgano-Nenets) ve Evenki Özerk Bölgeleri birleşti Krasnoyarsk Bölgesi oldu.
– 2005’te Kamçatka Bölgesi ile Koryak Özerk Okrugu birleşti Kamçatka Bölgesi oldu
– 2006’da Irkutsk Oblastı ve Ust-Orda Buryat Özerk Okrugu birleşti Irkutsk Oblastı oldu.
– 2007’de Çita Bölgesi’nde ve Aginsky Buryat Özerk Okrugu birleşti Trans Baykal Bölgesi oldu.
Böylece 89 olan federe birimlerin sayısı 83’e indirildi. Bilahare ilhak edilen Kırım ve Sivastopol’un ilavesiyle de 85’e çıktı
HEDEF TATAR ve KAFKAS CUMHURİYETLERİ
Asıl operasyon yapmak istedikleri yapılar İdil Ural bölgesindeki Tatar Cumhuriyetleri ve Kuzey Kafkasya’daki Cumhuriyetlerdir. Birleştirmeler döneminde, 2006 yılında Adıgey Cumhuriyeti’ni de Krasnodar Kray’la birleştirmeye niyetlendiler. Önce bölge valisi Alexandr Tkaçev aracılığıyla niyetlerini beyan ettiler ve kamuoyundan gelen tepkileri ölçtüler. İçeriden ve diasporadan gelen tepkiler üzerine de bir ay kadar sonra Kremlin’den bir açıklama yaparak, böyle bir niyetlerinin olmadığını, bunun bölge valisinin kendi görüşü olduğunu söyleyerek projeyi sessizce rafa kaldırdılar.
Ama bu niyetlerinden hiç vazgeçmediler. Aradan 12 sene geçtikten sonra 2017’de bu sefer doğrudan ekonomi postuyla geldiler. Krasnodar Valisi Veniamin Kondratiev ve Adigey Cumhuriyeti’nin Başı Murat Kumpilov, Krasnodar ve Adigey’in, Krasnodar çevresinde “ekonomik gerekçeli” ortak bir aglomerasyon (bölge) oluşturmasına karar verdiler ve bunun anlaşmasını da imzaladılar. Plana göre, “Krasnodar Aglemerasyonu” adıyla kurulan ortak “ekonomik bölge” için Krasnodar Bölgesi’nde tek bir karar merkezi oluşturulacaktı. Bölge, Adigey’den Takhtamukay ve Teuchezh yerleşim alanları, Adygeysk şehri, Krasnoarmeysky, Seversky yerleşim birimleri ile Krasnodar bölgesinden Dinskaya ilçesini kapsıyor.
Aglomerasyona konu olan Takhtamukay ve Teuchezh bölgeleri Adigey’de Adigelerin en yoğun olduğu yerleşim yerleri. 2010 nüfus sayımına göre Teuchezh bölgesinde yaşayan Adigelerin oranı % 65.82, Takhtamukay’da % 33.21, yakındaki Adygeysk kasabasında ise % 79.04.
Adigelerin, Adigey Cumhuriyeti’nin başkenti Maykop’ta % 18.19, Cumhuriyet genelinde ise % 25.8 yani nüfusun sadece dörtte biri kadar olduğunu dikkate alırsak bu bölgelerin Adıgey nüfusunu oluşturmadaki önemi daha iyi görülebilir.
Öte yandan ağırlıklı olarak Rusça konuşan Krasnodar bölgesinin nüfusu ise Adigey nüfusunun yaklaşık 12 katı.
“Ekonomik bölge” oluşturma bahanesiyle Krasnodar’la bağımlı bir ilişkiye sokulacak anılan yerleşim birimlerinin, daha sonra farklı bir statüye sokularak Adigey’den kopartılması halinde yaşanacak nüfus parçalanması, hem bu bölgeler için, hem de Adigey Cumhuriyeti için ciddi bir demografik yıkım oluşturacak; ardından da planlanan siyasi emilim gerçekleştirilerek Adigey Cumhuriyeti tamamen tasfiye edilebilecektir.
Ama yürürlükteki yasalarla bu operasyonları yapabilmek epeyce sıkıntılı. Bölge başlarının anlaşmasını sağlayarak bunu yapmak durumundasınız ki halk baskısı olması sebebiyle bu zor bir iş.
PUTİN’in HEDEFİ ÜNİTER YAPIYA GEÇMEK
Rusya bölgelerini birleştirmeyi iktidara geldiği ilk günden kafasına koyan Putin, iki yıl sonra 17 Aralık 2001 tarihinde düzenlettiği N 6-FKZ sayılı Federal Anayasa ile “Rusya Federasyonu’na Kabul Prosedürü ve Rusya Federasyonu’nun Yeni Bir biriminin Oluşturulması Prosedürü Hakkında”[3] başlıklı kanunla icraata başladı. (Bu kanunun 10. fıkrasına göre Rusya Federasyonu’nun yeni bir kurucu birim oluşturma girişimi (bölgeleri birleştirme girişimi de bu fasıldan), yeni bir kurucu birim oluşturmanın önerildiği bölgedeki Rusya Federasyonu’nun ilgili kurucu birimlerine aittir. Bu kararı bölgelerde iktidarı yürütme organlarının başkanları alır, Rusya Federasyonu’nda yeni bir kurucu unsur oluşturma önerisi ile Rusya Devlet Başkanı’na başvururlar. Başkan bu öneriyi Federasyon Konseyi, Devlet Duması ve Hükümete bildirir ve gerekirse istişare eder. Konu önce Rusya Federasyonu’nu kuran federe yapıların referandumuna sunulur (Fıkra:11). Onaylanırsa, Rusya Cumhurbaşkanı Devlet Duma’ya, Rusya Federasyonu’nun yeni kurucu bir varlığının oluşturulması ile ilgili bir federal anayasa taslağı sunar. Rusya Federasyonu’nun federe yapılarından en az biri referandumda onaylamadıysa, bir yıldan daha geç olmamak üzere ikinci defa referandum yapılabilir.)
Bu düzenlemeyi iktidarının ilk yıllarında bizzat Putin yaptırdı ama özellikle İdil Ural ve Kuzey Kafkasya bölgesindeki etnik cumhuriyetlerde bu yoldan sonuç almanın imkansızlığını geç de olsa fark etti.
İşte yeni anayasaya ilave edilen “Rusya Federasyonu topraklarında, Federal Yasalara göre federal bölgeler oluşturulabilir.” İfadesi, etnik cumhuriyet ve bölgeleri parçalayarak veya daha yoğun bölgelerle birleştirerek yok etme planlarına gerekli zemini hazırlıyor.
BÖLGELERDEN OLMUYOR, MERKEZDEN YAPACAK
Putin bu birleştirmelerin kanırtarak olamayacağını tecrübe ederek anladı ve yeni anayasa ile şimdi bu yetkileri federal merkeze kaydırıyor. Parmak kaldırma makinalarından oluşan Duma, Federasyon Konseyi ve Anayasa Mahkemesi üyeleri ile artık istediği kararı süratle çıkartabilecek.
Bunun için beklemeye de niyeti yok. Referandumdan sonra süreci hızlandıracağını söylemek kehanet olmaz. Birleşme ve tasfiyeleri şimdiden tartışmaya açtı bile. Rusya bu tür tepki toplayacak girişimleri genelde dikkatler başka yöne kaydığı zaman yapar. Tıpkı Beslan eylemlerinin kaosunda yerel yönetim devlet başkanlarını seçme hakkının halkın elinden alındığı gibi. Kovit-19 salgınını da bu operasyonların başlatılmasına fırsat bildiler.
ARKHANGELSK BÖLGESİ VE NENETS ÖZERK BÖLGESİ DENEMESİ
Önce, 2 Nisan’da, Arkhangelsk bölgesi valisi Igor Orlov istifa ettirildi. Nenets Valisi Alexander Tsibulski de onun yerine atandı. Nenets Vali yardımcısı Yuri Bezudny de geçici olarak Nenets Özerk Bölgesi’nin yönetimini üstlendi.
“Sahibinin sesi” bu iki yönetici 13 Mayıs 2020’de karşılıklı bir anlaşma imzaladılar ve Arkhangelsk Bölgesi ile Nenets Özerk bölgesinin birleşme sürecinin başladığını açıkladılar.
Federasyon Konseyi Başkanı Valentina Matvienko, Interfax ile yaptığı bir röportajda Arkhangelsk bölgesinin ve Nenets Özerk Okrugu’nun birleştirilmesini olumlayarak, “Nenets Özerk Okrug’u zaten bir zamanlar Arkhangelsk Oblastı’nın bir parçasıydı” diyerek “olağanüstü bir şey yok” mesajıyla olası muhalif tepkilerini yumuşatmaya çalıştı.
Tesadüfe bakın ki Adıgey bölgesine ilk yerleşenlerden ve yıllardır dönmeyen/dönemeyen herkesi ipe çekmekle meşgul Reyhanlı’lı malum zat da 2006 yılında Adıgey Krasnodar’a bağlanmak istendiği zaman benzer bir cümle sarf etmişti: “Büyütecek bir şey yok, Adıgey 15 sene önce zaten Krasnodar’a bağlıydı.”
“Yenildiğinde değil, düşmana benzediğinde kaybedersin.” sözü tam da bu karakterleri tanımlar.
Federasyon Konseyi Başkanı Matvienko, Arkhangelsk bölgesi ve Nenets Özerk Okrugu’nun birleştirilmesini Rusya 24 kanalına da değerlendirmiş ve “Bence, doğru bir girişim. Birleşirse, daha etkili bir adım için ciddi yeni fırsatlar vaad eden birkaç bölge daha var. Bunları düşünüp tartışmamız gerekiyor” sözleriyle birleşmelerin arkasının geleceği mesajını da veriyor. (Ancak halk ikna edilemeyince Arkhangelsk bölgesi ve Nenets Özerk Okrugu’nda işler son anda tersine döndü. Nenetsler birleşme kararı sonrası protestolara başladı. Naryan-Mar sakinleri, her akşam şehrin merkezi meydanında toplanıp ilçenin marşını söylemeye ve imza toplamaya başladılar. Protestolar yayıldı. Geçen haftanın sonunda, Naryan-Mar sakinleri, iki metrelik sosyal mesafeyi gözeterek şehrin nehir limanından Arayıcı köyünün eteklerine kadar 8 km uzunluğunda bir zincir oluşturdu. Bunun üzerine 26 Mayıs sabahı Arkhangelsk bölgesi ve Nenets Özerk Bölgesi’nde planlanan parlamento oturumları süresiz olarak ertelendi. Arkhangelsk bölge Valisi Alexander Tsibulski ve Nenets Vali vekili Yuri Bezudny bir araya gelerek bölgelerin siyasi birleşmesinin ertelendiğini, bunun yerine bölgelerin ekonomik kalkınması için ortak bir programın geliştirileceğini açıkladılar. Birleşme konusu ise Eylül ayında tekrar ele alınacak.)
IRKÇILARI DA PİYASAYA SÜRDÜLER
Bu arada 16 Mayıs 2020 tarihli Komsomolskaya Pravda’da Rus ırkçısı gazeteci ve tarihçi Yegor Kholmogorov’la yapılan ve “Egor Kholmogorov: Özerklik ve cumhuriyet yapıları kaldırılmazsa Rusya’yı ikinci bir çöküş bekliyor” başlığıyla yayınlanan röportajda iç sınırlar meselesini ele almanın gerekli olduğu, yoksa bunun ülkeyi ikinci bir çöküşe götürebileceği konusu gündeme taşındı.
Röportajda yer alan bazı ifadeler şöyle:
“Rusya Federasyonu’nun genel yapısında, ulusal cumhuriyetlerin özel bir statüsü ve önceliği vardır. Sosyal bilgiler üzerine ders kitaplarımızda bile bunların Rusya Federasyonu içerisinde devlet oldukları yazılmaktadır. Fakat devlet içinde devlet olamaz. Böyle bir tasarımın çok kırılgan olduğu uzun yıllar boyunca seslendirildi. Ülkemizi bir kez çökertmiş olan “Birlik cumhuriyetleri”nin yaratılması bize Leninist ulusal siyasetin bir mirasıdır.”
“Büyük güç Rus şovenizmi”nin küçük ulusları ezdiği varsayılmıştı. Ve bu, küçük uluslara Ruslara rağmen imtiyaz verilmesi gerektiği anlamına geliyordu! SSCB marjinal, ayrıcalıklı insanların bir kombinasyonu gibi görünüyordu. Dahası, bu insanlar genellikle kasıtlı olarak onları daha fazla Ruslaşmaktan uzaklaştırdılar.(…) Ve eğer bu Leninist ulusal politikayı reddetmezsek, çürümenin ikinci turuna gideceğiz. Tataristan Ukrayna; Kafkasya Baltık ülkeleri rolünü oynamaya başlayacak. Ve çürümenin burada durması da pek mümkün değil.”
“Genel olarak, “ulusal cumhuriyetler” kavramını kullanmaktan vazgeçmeli ve ilk adım olarak, Rusların çoğunlukta olduğu oluşumları ortadan kaldırmalıyız.“
Bu arada Tyumen bölgesi, Khanty-Mansiysk ve Yamalo-Nenets Özerk Bölgeleri’nin de birleşme için sırada olduklarını belirtelim.
NİYETLERİ 2036’DAN ÖNCE FEDERALİZMİN TASFİYESİ
Rusya bölgelerini tasfiye fikri, kalkınma kamuflajı altında “2025 yılına kadar Rusya Federasyonu’nun Mekansal Kalkınma Stratejisine”[4] de yansıtılmış. Strateji-2025’in temel görevlerinden biri Rusya içinde makro bölgelerin oluşturulması.
Yani ekonomik büyüme ve refah zokasıyla etnik federe bölgeleri Rus yoğun bölgelerle birleştirecekler ve bu işi de 2025 yılına kadar belli bir noktaya getirecek, Putin’in görev süresi bitmeden de tamamlayacaklar.
Tabii evdeki hesap çarşıya uyarsa…
(Devam Edecek)
———————————–
[1] https://www.vedomosti.ru/society/articles/2020/03/10/824662-konstitutsiya-polnii-tekst-popravkami
[2] https://www.rbc.ru/newspaper/2016/01/27/56ba1e859a79478429f1e7b0