Uluslararası Adığe Dili Sempozyumu tamamlandı.
Çerkeslerin anadillerini öğrenebilmeleri ve konuşabilmeleri adına çözüm yollarının tartışıldığı “Uluslararası Adığe Dili Sempozyumu” tamamlandı.
Adığe Dil Derneği (ADDER)’nce düzenlenen “Uluslararası Adığe Dili Sempozyumu” 22-23 Kasım tarihlerinde Taksim Hill Otel’de gerçekleştirildi. Sinevizyon gösterisiyle başlayan sempozyuma, Adığe dili ile ilgili çalışmalar yapan öğretim görevlileri ve bu alanda yoğunlaşan araştırmacılar katıldı.
Sempozyumun açılışında konuşan Dernek Başkan Yardımcısı Yılmaz Dönmez, başta Türkiye olmak üzere, hem anavatanlarında hem de Çerkeslerin yaşadığı diğer ülkelerden Adığe dili üzerine ihtisas yapan çok sayıda bilim insanını ve araştırmacının katıldığını söyledi.
Türkiye’deki Çerkeslerin anadillerini öğrenebilmeleri ve konuşabilmeleri adına çözüm yollarının tartışıldığı sempozyomda Çerkes-Fed Genel Başkanı Nusret Baş da oturum yöneticisi olarak görev aldı.
Sempozyumun tamamlanmasından sonra hazırlanan sonuç bildirgesi şöyle:
Uluslararası Anadil Sempozyumu Adıǵe Dil Derneği ve Avrupa Birliği işbirliğiyle 22-23.11.2014 tarihlerinde İstanbul’da yapıldı. Toplantıya Rusya Federasyonu (RF) Adıgey Cumhuriyeti (AC), Kaberdey-Balkar Cumhuriyeti (KBC), Ürdün, İsrail, Hollanda ve Türkiye’nin çeşitli illerinden 50 dolayında araştırmacı, yazar, dilbilim çalışanı ve dil dostları katıldı.
Uzun zamandır görüşmeyen dostları buluşturup görüştürmesi, toplantının en basit yararlarından biri olmakla birlikte asıl en büyük yararı, sempozyumun tümüyle Adıǵece olarak yapılmış olması, herhangi bir dile herhangi bir çeviri yapılmamış olmasıdır. Bir sempozyumda onlarca tebliği anadiliyle sunabilen insanımızın olması, anadilimizi yok olmaktan koruyabileceğimiz konusunda katılanlara büyük umut ve güven verdi. Elbette anadilini henüz unutmamış olanların üzerlerindeki büyük görev ve sorumluluğu da ciddi biçimde akla getirdi.
Toplantıda her konuşmacının (hatta dinleyicilerin de soru ve katkılarıyla) anadil ve alfabe sorunlarımıza ilişkin görüş ve değerlendirmelerini özgürce yapabilmiş, paylaşmış olması da önemli kazanımlardan biri sayılmalıdır.
Başka deyişle bugün artık demokrasi değerleri yüksek devletler ve milletler; kendi içindeki azınlıkları, azlıkları, zayıfları, güçsüzleri yok ederek değil, tam tersine onları koruyarak, yaşatarak, geliştirerek değer ve saygınlık kazanmaktadırlar. Ne var ki bu konuda İsrail biraz farklı değerlendirilse dahi, Adıǵe nüfus barındıran hemen hemen bütün ülkeler bu bakımdan üstlerine düşen görevleri layıkıyla yerine getirememektedirler.
5. Bu anlayışın ortaya çıkmasının en önemli nedenlerinden biri de kaybolan bir dilin ve kültürün yalnızca o dil ve kültürün sahipleri bakımından değil, aynı zamanda insanlık ve uygarlık bakımından da geri getirilemez ciddi bir kayıp olduğunun anlaşılmış olmasındandır. Evet, herhangi bir dilin ve kültürün yok olması insanlık ve uygarlığın bir daha geri getirilemeyecek ortak kaybıdır. Devletler, ne kadar yaşatırlarsa o kadar zenginlik ve saygınlık kazanırlar, ne kadar yok ederlerse veya umursamaz davranırlarsa da “barbar” olarak nitelenmelerine yeni bir önek ve kanıt vermiş olurlar.
8. Anavatanda Kiril harflerine dayalı iki ayrı alfabe kullanılması, geride bıraktığımız yüzyılın parçalayıp yok etmeye dayanan insanlık dışı politikalarından kaynaklanmış olabilir. Ne var ki, aynı halkın, aynı vatanın iki parçasında bırakılmış iki kesiminin iki ayrı alfabe kullanması, birinde yazılan bir metnin diğerinde eğitim gören biri tarafından rahatlıkla okunup anlaşılamaması, uluslaşma sürecimizin önündeki en önemli engellerden biri olduğu gibi, diaspora Adıǵelerine de moral ve motivasyon vermeyen olumsuz bir uygulamadır. Bu iki alfabenin birkaç yıllık bir zaman dilimi içiresinde birleştirilmesi hedeflenmeli, bunun için Cumhurbaşkanı dahil tüm yöneticilerimize etkili biçimde talepler yöneltmeliyiz.
9. Diaspora ülkelerinde okullara, kurslara çekebildiğimiz insanlarımıza anavatandaki kiril temelli alfabelerle orada üretilen eğitim materyalleri ve edebiyat ürünleriyle ulaşabiliriz ve ulaşmalıyız. Ne var ki, Türkiye’de yaşayan 5 milyon civarında olduğu kabul edilen Adıǵe nüfusunun anadilini tam olarak unutmadığı düşünülen bir milyon civarındaki insanımıza anadille ulaşmak ve anadilini bilmeyen ama öğrenmek isteyen kesimlere de anadillerini öğrenme olanağı sağlamak zorundayız. Bunun için Türkçe-Latin harflerine dayalı bir alfabe kullanmanın yararlı olacağı, insanlarımızın dillerini öğrenmelerine, bilenlerin de günlük yaşamda kullanmalarına ve unutmamalarına katkısı olacak her olanağı değerlendirmemiz gerekir. Ne var ki, Türkiye’de kullanabileceğimiz Türkçe-Latin Temelli Ortak Adıǵe Alfabesinin tüm kurumlarımızın işbirliği ve desteğiyle oluşturulmasında ve kullanılmasında büyük yarar vardır.
12. Programın ana dilimizin geliştirilmesine yönelik olarak anavatan ile ilişkiler ve materyal paylaşımı başlığı altında yapılan oturumda Adigey Sosyal Bilimler Enstitüsü Başkanı Sayın Prof.Dr. Bırsır Batirbiy tarafından anavatan olarak her türlü yardıma hazır oldukları belirtilmiş ve Adıǵe Dil Derneği anavatana davet edilmiştir.
13. Bu vesile ile sempozyumu düzenleyen Adıǵe Dil Derneği’ne, tüm katılımcılara, bu konuda işbirliği yapan Avrupa Birliği’ne teşekkür ederiz.
ADIǴE DİL DERNEĞİ
Konuşmacı katılımcılar:
Adigey Ünv.Sosyal Bilimler Araştırma Enstitüsü Müdürü/Dil Bilim Prof.Dr.Bırsır BATİRBİY
ADDER Hollanda Temsilcisi Fathi RADCAP
Amman Alman Ünv.Öğrt.Görevlisi Dr. Kemal JALUKHO
ÇERFED Bşk.Dr.Nusret BAŞ
ÇERKAD Bşk.Prof.Dr.Günseli ŞURDUM
ADDER Başkanı Ali İhsan TARI
ADDER Bşk.Yrd.Yılmaz DÖNMEZ
ADDER Dil Komisyonu Üyesi Mustafa SAADET
ADDER Dil Komisyonu Üyesi Şevki ERCAN
Sakarya Ünv.Doç.Dr.Fethi GÜNGÖR
Nalçik Sosyal Bilimler Enstitüsünden Araştırma Görevlisi Fahri HUVAJ
KBC İnsan Hakları Başkanı Valeriy HATEJIKHUE
ADDER Dil Komisyonu Üyesi Cihat ULUS
Nalçik Ünv.Öğretim Görevlisi Azamat DZAGASHTOV
Nalçik Ünv.Öğretim Görevlisi Marina CHILOVA
Nalçik TV.Programcısı Mızova ZALİNA
ADDER Dil Komisyonu Üyesi Faruk ARSLANDOK
Düzce Ünv.Prof.Dr.Mira KHACHEMİZOVA
Nalçik Ünv.Öğrt.Gör.Musadin KARDANOV
Erciyes Ünv.Dç.Dr.Albek ABAZOV
Düzce Ünv.Yrd.Doç.Dr.Fethi ALTIN
Düzce Ünv.Doç.Dr.Ruzana DOLEVA
Düzce Ünv.Doç.Dr. Susana SHKHALAKHOVA
ADDER Dil Komisyonu Cemil ÜLKER
Ürdünden Dr. Muhammed HUVAJ
Nalçik Ünv.Öğretim Görevlisi Doç.Dr.Unetlekuo VYEÇESLAV
Sosyolog Nezar Hamit YÜKSEL
Dr.Ümit DİNÇER
Kafar-kama Belediye Başkanı Zekeriya NAPSO
Nalçikten Araştırmacı-Yazar Abaza İBRAHİM
ADDER Dil Komisyonu Üyesi Saim Sezgin
Program Sunucusu Adigey Radyosu Spikeri Susana GUCHETLKOMİSYON
Fahri Huvaj – Yılmaz Dönmez – Ahmet Cevat Benk – İbrahim Abaze