156 YILLIK ÖZLEM GERÇEKLEŞTİ, TÜRKİYE’NİN İLK ÇERKES ETNOGRAFYA MÜZESİ AÇILDI

Yaklaşık 6 aydır tüm dünyada olduğu gibi ülkemizi de etkisi altına alan corona virüs pandemisi nedeniyle, sivil toplum örgütlerimiz faaliyetlerini rölantiye almış durumda iken, Samsun Adige Kültür Derneği/Adige Xase; pandemi sürecinden hiç etkilenmeden 8 yıldır üzerinde çalıştıkları ve diaspora Çerkelerinin 156 yıllık büyük bir özlemi olan 1864 Çerkes Etnografya Müzesi projelerini 15.08.2020 tarihinde hayata geçirerek büyük bir başarı hikâyesi yazmayı başardı. Belki birçoğumuz farkında değil ama Samsun Adige Kültür Derneği/Adige Xase, 2008 yılında yine Türkiye’de Adige ismini dernek tabelasına ilk defa yazabilmiş bir derneğimizdir. O zaman kuruluş bildirgelerinde aynen şunu söylemişlerdi;

“Bizler; genelde Kuzey Kafkasya davası saflarında, diğer Kafkas kökenli kişi, kurum ve kuruluşlarla yürümeye devem ederken, özelde Adige kültürünün toparlanması, korunması ve geleceğe aktarılması için çalışacağız. Bu amaçla adı “Adige Kültür Derneği” olan yeni ve farklı bir dernek formasyonu oluşturuyoruz.

Bu gerekçelerle yola çıkarken evrensel değer ölçülerinde bir Sivil Toplum Kuruluşu (STK) olduğumuzu, Adige halkı ve geleceği ile ilgili kaygıların dışında, hiçbir resmi veya siyasi kuruluşun ya da düşüncenin eseri veya yanında/karşısında olmadığımızı alenen deklere ediyoruz.

Adige Kültür Derneği, binlerce yıllık Adige kültürünün ve geleneksel değerlerinin de yol gösterdiği gibi, uluslar arası anlaşmalarla da garanti altına alınmış olan İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’ni kabul eder, kişilere ve topluluklara uygulanan siyasi, ırki ve inanç baskılarına karşı çıkar, dil,din ve düşünce özgürlüğünün yanında olur.

Adige Kültür Derneği, Adigelerin ve diğer kuzey Kafkasyalı halkların sürgün ve soykırıma uğradıklarını kabul eder, bunu tüm insanlığa anlatmak için her türlü çabayı gösterir, yapılan çalışmalara katılır ve destekler, bu anlamda 21 Mayısı anma ve anlatma için tarihsel imge olarak kabul eder. Sürgün çocuklarının anayurduna geri kazandırılması için her türlü çalışmayı organize eder yada katılıp destekler ve bu konuda da “1 Ağustos Anavatana Dönüş Günü”nü imge kabul eder.”

Evet o gün ne söylemişler ise, bugün de tüm engelleri aşarak büyük bir kararlılıkla aynı çizgilerini muhafaza etmişler ve Adige kültürünün yaşatılması, tanıtılması ve geleceğe aktarılması konusunda bir sivil toplum örgütü olarak üzerilerine düşen görevi layıkıyla yerine getirerek tüm sivil toplum örgütlerimize örnek olacak bir çalışmayı somut olarak rotaya koymuşlardır. Öncelikle bu başarı hikâyesinin kahramanları başta Çemişo Abdulkadir Özyılmaz, Cengiz Batur, Wustok Muharrem Akar, Yenemiko İbrahim Dirican ve diğer yönetim kurulu üyeleri ile bu çalışmada emeği geçen ve ismini bilmediğimiz tüm arkadaşlarımıza Çerkes Dernekleri Federasyonu ve kadim Çerkes halkı adına yürekten teşekkür ediyor şükranlarımızı sunuyoruz.

1864 Çerkes Etnografya Müzesi, Çerkes Soykırımı ve Sürgünü yıllarında Adige’lerin Anadolu’da ilk ayak bastıkları noktada neredeyse bu trajik tarihle yaşıt 150 yıllık bir su deposunda kuruldu. Bugün üzerine binalar dikilmiş olsa da müzenin hemen yanı başında yine o dönemim acı hatıralarından Çerkes Mezarlığı vardı. Şimdi o mezarda yatan atalarımızın bağrında yaşadığımız sürgün, soykırım, savrulmuşluğumuz ve asimilasyona inat Çerkes halkının yok olmadığının ve olmayacağının nişanesi olarak dimdik göğe yükselen bir etnografya müzemiz var. Bu müze; Adige’ler için kurulduğu şehirdeki yer bina (su deposu) ve ismi ile son derece anlamlı ve uyumlu olup gerek tarihsel, gerek sosyolojik, gerek psikolojik ve gerekse kültürel açıdan son derece önemli ve anlamlıdır.

Bahse konu müze en fazla sürgün Çerkesin Anadolu’da ilk ayak bastığı, toplandığı ve can verdiği Şehr-i Samsun yer olarak ve son derece estetik 150 yıllık tarihi dikey bir su deposu ise bina olarak seçiliyor. (Su deposunun bulunduğu nokta Kılıç Dede Mevkiinde 1864 yılında oluşturulan Çerkes Mülteci kampı.) Su sadece iki hidrojenle bir oksijen atomundan oluşan bir sıvı değildir. Nasıl kimliğimiz, anadilimiz ve kültürümüz bizim için yaşam kaynağımız ise su da aynı şekilde tüm canlılar için yaşam kaynağı ve candır. Evet biz Çerkesler bugün canlıyız ve yaşıyoruz. Aynen su gibi somut bir şekilde varız. Ayrıca müzenin isminde 1864 ve Çerkes ifadeleri kullanılıyor….  Bütün bunlar tesadüf olamaz. Belli ki bu işe gönül veren kardeşlerimiz, bu projeyi kırk kez elekten geçirmişler ve bütün detayları düşünmüşler. Her ne kadar bizim kültürümüzde insanlar yüzüne karşı övülmez ise de marifet iltifata tabidir. Samsun Adige Kültür Derneği/Adige Xase’nin bu başarı hikâyesinin her türlü taltif ve takdiri sonuna kadar hak ettiğini belirmek zorundayım.

1864 Çerkes Etnografya Müzesi sahilde ana yoldan 100 m kadar içeride ve bakıldığında her noktadan net görülebilen bir konuma sahip. Toplam 3 kattan oluşuyor ve her katı birbirleri ile uyumlu ve aynı grupta olan Çerkes objeleri ile donatılmış durumda. Objelerin tasarımı ve yerleştirilmesine baktığınızda profesyonel bir elin değdiği hemen anlaşılıyor. Bu konuda camiamızın en önemli sanatçılarından Zeki Beştepe kardeşimizin emeği ve katkısı çok büyük olmuş. Bu vesile ile Zeki kardeşimize de teşekkür ediyor başarılarının devamını diliyorum.

Samsun Adige Kültür Derneği/Adige Xase’sinin gayret, emek ve imkânları ile Çerkesler bir Etnografya Müzesine sahip oldu. Adige Xase’nin Çerkes halkına yakışır bir şekilde bu müzenin idamesi için yine birçok projeleri var. Onlar aynı azim ve isteklere yollarına devam edecekler. Ancak ben Çerkesim diyen herkesin de onlara karşı destek olmak gibi bir sorumluluğu olduğunu düşünüyorum. Biz Çerkes Dernekleri Federasyonu olarak imkânlarımız ölçüsünde bu projeye her türlü katkı ve desteği vereceğimizi taahhüt ediyoruz. Müzenin henüz çevre düzenlemesi yapılmamış durumda. Binanın gece şartlarında görünürlüğünü sağlamak için aydınlatma ve ışıklı led tabela ihtiyacı ile Çerkes obje ve materyal eksikleri, var. Bütün bu ihtiyaç ve eksikliklere halkımızın kayıtsız kalmayacağına ve gereken katkı ve desteği sağlayacağına inanıyorum. Buradan bütün Çerkeslere bir çağrı yapmak istiyorum;

• Bu müze, hepimizindir.
• Bu müze, var olduğumuzun ve olacağımızın bir anıtıdır.
• Bu müze, hepimizin görünen yüzüdür.
• Ve bu müze, hepimizin onuru, gururu ve namusudur.

Gelin hep birlikte kimin, niye, nasıl yaptığına bakmadan, gerek kişisel, gerekse kurumsal kırgınlıklarımızı, egolarımızı bir kenara bırakarak amasız- fakatsız çocuklarımız, kimliğimiz, kültürümüz, halkımız ve anavatanımız için bu müzeye maddi ve manevi destek verelim. Elimizdeki tarihi Çerkes obje ve materyallerini bu müzeye bağışlayalım. Bağışçısının ismi ile birlikte obje ve materyallerimiz bu müzede hayat bulsun.

Müze hakkındaki izlenim, görüş ve önerilerimden sonra 15 Ağustos 2020 tarihinde yapılan açılış töreninden de kısaca bahsetmek istiyorum.

Açılışa tahminimden oldukça yoğun bir katılım olduğunu söyleyebilirim. Çerkes Dernekleri Federasyonuna olduğu gibi Adige Xase Samsun ve Türkiye’deki birçok sivil toplum örgütüne davetiye göndermiş olmasına rağmen, üzülerek belirtmeliyim ki diaspora tarihinde ilk defa gerçekleşen son derece önemli ve anlamlı bu açılışa camiamızdan kurumsal olarak sadece Çerkes Dernekleri Federasyonu ve Samsun Kafkasyalılar Sosyal Tesis Yaptırma ve Yaşatma Derneği dışında katılan kurum olmamıştır. Bazı kurumlarımıza mensup şahıslar bireysel olarak katılmışlardır. Buna karşılık camiamızın dışından Samsun Kültür ve Sanat Derneği gibi birçok sivil toplum örgütü ile siyasi parti temsilcileri katılmıştır.

Açılıştan önce müze etrafındaki alan İlkadım Belediyesinin katkıları ile çadır, koltuk, ses düzeni, bayrak (Adige ve Türk Bayrakları), afiş ve pankart gibi ihtiyaç duyulabilecek her türlü malzeme ile mükemmel bir şekilde donatıldı. Alandaki yiyecek ve içecekler Adige Xase Kadın Kolları tarafından hazırlanarak konuklara ikram edildi.

Açılış öncesi gençler tarafından bir dans gösterisi yapıldı. Saat 14.30 sularında İlkadım Belediye Başkanı Sayın Necattin Demirtaş’ın alana teşrifleri ile açılış törenine başlandı. İlk olarak Adige Xase adına Sayın Yenemiko İbrahim Dirican açılış konuşmasını yaptı. Sayın Dirican konuşması aşağıda olduğu gibidir.

“Sayın Belediye Başkanım, sevgili misafirler ve sevgili soydaşlarım, hepiniz öncelikle 1864 Çerkes Etnografya Müzesinin açılışına hoş geldiniz. Size müzeden önce kısaca müzenin geçmişten bugüne yolculuğundan bahsetmek istiyorum. Bu çalışma 2008 yılında kurulan derneğimizin 8 yıllık projesi, 5 yıllık çalışması ve 6 aylık emeği ile ortaya çıkmıştır.

Anavatanımızda kullanılan, Çerkes kültürü ile özdeşleşmiş giysi, el aletleri, takılar, aile damgaları, enstrümanlar, av ve savaş silahları gibi koleksiyonları derleyerek diğer kültürlere tanıtma ihtiyacı doğmuştur. O zamandan itibaren dernek kültür neferlerinin özverili çalışmalarıyla bu önemli faaliyet start almış ve bugünlere katlanarak gelmiştir.

Türkiye’nin birçok şehrinde sergi turneleri düzenlenmiş, akabinde bir müzenin kurulması fikri doğmuştur. Elbette günümüz şartlarında bu tür hizmetleri sürdürebilmek çok büyük maddi ve manevi desteklerle mümkündür. Bundan sonra daha büyük çalışmalara imza atacak olan derneğimizin maddi ve manevi yardımlarınıza ihtiyacı vardır. Aynı zamanda yine 1864 Adige Kültür Parkının çalışmalarının süratle devam ettiğinin müjdesini verebiliriz.

Yapılan istişarelerle projenin bir milletin kültür mirası olarak gelecek nesillere ulaştırılmasının önemli olduğunun altını çizen değerli İlkadım Belediye Başkanı Sayın Necattin Demirtaş’ın desteğiyle bugün burada 1864 Çerkes Etnografya Müzesi can bulmuştur.

Ülkenin her köşesinde farklı bir kültür mozaiği var ve uzun senelerdir birlikte yaşamaktadır. Böylesi güzel bir binayı bizlere açmakla bu güzel mozaiğin daha da renklenmesine vesile olan Belediye Başkanımıza teşekkürlerimizi ve minnettarlığımızı sunuyor, katılımlarınızdan dolayı hepinize teşekkür ediyorum.”

Daha sonra Çerkes Dernekleri Federasyonu Genel Sekreteri Yılmaz DÖNMEZ bir konuşma yaptı. Dönmez konuşmasında “Çerkeslerin yaşadığı tarihi süreci özet olarak anlatarak bahse konu müzenin Çerkesler için önemine vurgu yaptı ve başta İlkadım Belediye Başkanı olmak üzere emeği geçen herkese Çerkes Dernekleri Federasyonu ve Çerkes halkı adına teşekkür etti.”

En son 1864 Çerkes Etnografya Müzesinin kurulmasında büyük desteği ve katkısı olan İlkadım Belediye Başkanı Sayın Necattin Demirtaş bir konuşma yaptı. Sayın Demirtaş özetle, “”Ben de baba tarafından Kafkas göçmeniyim. Bu göçlere baktığımızda 500 bine yakın insan yollarda hayatını kaybetti. Çok büyük kayıplarımız var. Çok acıklı hikâyeler var. Bunun bir kısmını sembolize etmek açısından böyle müze açılması güzel oldu. İlkadım Belediyesi olarak bu projeye katkı vermek istedik. Bu müzemizin ilçemize, Çerkeslere, Samsun’a hayırlı olmasını diliyorum” dedi.

Konuşmaları müteakip İlkadım Belediye Başkanı, Siyasi Parti ve STK temsilcileri eşliğinde müzenin açılış kurdelesi kesildi. Heyet halinde müze gezildi ve dernek yetkililer tarafından heyete müzede bulunan tarihi obje ve materyaller tanıtıldı.

Yılmaz DÖNMEZ

17.08.2020/İstanbul

NOT :

1864 Çerkes Etnografya Müzesine Maddi ve Manevi Destek Sağlamak İsteyenler için;

SAMSUN ADİGE KÜLTÜR DERNEĞİ-ADİGE XASE İLETİŞİM BİLGİLERİ:

İrtibat Telefonu :  0532 692 56 82 (Abdulkadir Özyılmaz)

Adres    : Zafer İnce Sokak. No:55, 55060 İlkadım/Samsun

Hesap No :

İş bankası Çiftlik Şubesi

Abdulkadir Özyılmaz

İBAN:  TR98 0006 4000 0017 3040 7281 49