BM KARARI YERLİ DİLLERİ KORUMAYA YARDIMCI OLACAK MI?
BM Genel Kurulu, yerli dillerin ulusal ve uluslararası düzeyde korunması ve yeniden canlandırılması sorununa dikkat çekmek amacıyla 2022-2032 yılları arasını yerli dil yılları ilan etti.
BM Genel Kurulu, bu çerçevenin yerli halklarla işbirliği içinde uygulanması için üye devletlerin mekanizmalar oluşturmasını tavsiye etti. Üye devletler, ikincil olarak da bu on yıl içinde önlemler geliştirmeye davet edildi.
“Kavkaz.Realii” uzmanlara girişimi nasıl değerlendirdiklerini sordu.
Kabardey-Balkar’lı yazar Alik Şaşev, “Kemikleşmiş bir devlet ve onun muazzam şovenist gelenekleri BM’nin çözüm önerisinin önünde duruyor” dedi.
Ona göre, Rusya’nın ulusal politikası Çin yönteminden farklı olarak, Rus nüfusunun büyümesindeki doğal düşüşü, ülkede yaşayan diğer halkların aktif olarak asimilasyonuyla telafi etmeye çalışıyor.
Yazar şöyle devam ediyor: “Rusya’da devletin tiran geleneklerindeki istikrar, saf bir Rus özelliğindeki bürokratları güçlü bir şekilde etkileyerek “arzu edilen” ile “gerçek” arasındaki çizgiyi kaybetmeye zorluyor.”
ÇERKES AKTİVİSTLER, RUSYA’DA ULUSAL DİLLERİN KULLANIMINI AZALTMAK İÇİN İZLENEN HÜKÜMET POLİTİKASINA DİKKAT ÇEKİYOR
Kabardey-Balkar kamu izleme komisyonu üyesi Zaur Jemuha, durumun çok az öngörülebilir olduğuna inanıyor.
“Rus hükümetinin iç meşruiyet krizinin, Rusya Federasyonu’nu, dış dünyanın gözünde kendisini güçlendirmeye zorlayacağını umuyoruz. Onları kıskanmamalı. Satrançta böyle bir duruma zugzwang denir” diyen Çerkes kamu adamı sözlerini, “Mücadele için kaynak az ve çelişkiler artıyor. Umarım hümanizm ve uygarlık yönünde bir çıkış bulunur. Ama kendimizi, küresel oyunda pazarlık metaı yapmalarına izin vermememiz gerekir ” şeklinde tamamlıyor.
Kabardey-Balkar Bölge İnsan Hakları Merkezi Başkanı Valery Hatajukov’a göre de, yerli halkların uluslararası örgütlere dil konusunda sürekli olarak Rusya hukuku ve uluslararası hukukun ağır ihlallerini kanıtlayan materyal ve gerçekleri sunmaları gerekir.
“Ana stratejinin bu sorunu ülke içinde çözmek olması gerektiğine inanıyorum. Yani, anadillerin işlevsiz kılınmasının, Rusya Federasyonu Anayasası, cumhuriyetlerin anayasaları, anayasa mahkemelerinin kararları vb. temel kaynaklara aykırı olduğu gerçeğinden yola çıkmalıyız” diyor insan hakları savunucusu Valeri Hatajukov.
Kabardey-Balkar’dan filoloji bilimleri doktoru Madina Hakuaşeva’nın da dahil olduğu bir dizi dilbilimci ise Kuzey Osetyalı profesör Tamerlan Kambolov tarafından geliştirilen “çok dilli” eğitim modelinin kullanılmasını öneriyor.
“Bu, ana dili öğrenmekle (50 yıllık uygulamada kendini kanıtlayamamış bir yöntemle) ilgili değil, beşinci sınıfa kadar öğrenmeyle ilgili. Bu model, okul öncesi eğitimden üniversiteye kadar başarıyla test edildi. UNESCO himayesinde organize edildi, ancak cumhuriyetin öz kaynaklarından finanse edildi. KBC’de de böyle bir pratik deneyimin uygulamaya gireceğini umuyoruz” dedi Hakuaşeva.
Ancak zorluklar var tabii.
Yazar Alik Şaşev’in vurguladığı gibi, böyle bir model, yetkililerin ve ebeveynlerin ezici çoğunluğunun çocuklara anadillerini öğretme yönünde bir isteği olmadan tüm cumhuriyette uygulanamaz.
Maykop Araştırma Enstitüsü Adıge Dili Bölümü Başkanı Suuret Ançek ise Adıge dilinin geleceğinin, Adigece’yi evde konuşmayıp, ikamet ettiği ülkeye bağlı olarak Rusça, Türkçe, Arapça konuşan Adigelerin ellerinde olduğuna inanıyor.
Kabardey Halk Kongresi Başkanı Aslan Beşto da, şu anda BM kararının Çerkeslerin ikamet ettiği ülkelerin liderliklerini dil asimilasyonlarını önlemek için harekete geçirecek bir araç olmadığına inanıyor. Beşto, başta Türkler, Suriyeliler ve Ürdünlüler’i kast ediyor.
Beşto, “Rusya artık ulusal dillere karşı son derece olumsuz bir tavır sergiliyor” diyerek ekliyor: “Profesör Albert Razin’in kendini yakmasıyla sonuçlanan protestolar da hiçbir sonuç doğurmadı. Bu durumda tek çıkış yolu Çerkes dilinde eğitim ile Çerkeslerin ikamet ettiği ülkelerde ulusal okulların oluşturulmasıdır. Rusya Federasyonu’nda alternatif ise iki dilli eğitimi kabul ettirmek olabilir.”
