Ğ.Nurbiy’in “Hayatın Acıları Kitabından” Derlenen Çerkes Atasözleri ve Deyimler.

 

 

ĞUĆEĹI` NURBİY’İN HAYATIN ACILARI KİTABINDAN DERLENEN ÇERKES ATA SÖZLERİ VE DEYİMLER.

(ĞAŞ`EM YİGUMEĆIXER)

ADIǴE GUŞIEJIXER-OÁĆEXER 

 

 

 

Ḣuĺfığem yiğeqosağe maşü`er  zećebğenejın  woĺećı, aw zı bzıĺfığem yiğeqosağe maşü`er nıbjımiy zećebğenejın pĺećırep.

(Erkeğin söndürdüğü ateşi yeniden yakabilirsin, ancak bir kadının söndürdüğü ateşi asla geri yakamazsın.)

 

 

 

 

 

Blımır zinapem yiéf, akılır zinapem woĺ`ef.

 (Mülke değer verenin kıymeti; mülkü olduğu sürece, akıla değer verenin ise ölene kadardır. )

 

 

Délem yinape yibzegu ṫeĺ, ay havliyew wućerımıs. Akıl ziém yibzegu ḱuwew yepxığ, ay wemızeşew ćerıs.

(Delinin dili yüzüne yansır, onun yanında boşuna oturma. Akıllı olanın dili derinden bağlıdır, onun yanında usanmadan otur.)

 

 

 

 

 

 

 

Psıne wunemısew, psew kupfenağer yımıqutıj.

 

 (Çeşmeye varmadan, kalan suyunu dökme.)

 

 

 

 

Ğemafem zişha kıjućırem, ćımafem yişıwoáne kejućı.

(Yazın sıcaktan beyni kaynayanın, kışın aş kazanı kaynar.)

 

 

 

Xetiy yinasıp bzegupe pıs, lıye wumıo, gupşısem yipe bıjınṫıur yımğeş.

(Herkesin nasibi dilinin ucundadır. Kötü söz söyleme, yumruğunu düşüncelerinin önüne geçirme.)

 

 

 

Guşıe tığere, çığ ğeṫısığere zefed. 

(Verilmiş söz, dikilmiş fidana benzer.)

 

 

 

Bzıĺfığem yapere sabiyım gımećır kıdéĺfı.

(Kadın ilk doğurduğu çocukla birlikte sıkıntıyı da doğurur.)

 

 

 

Ḱubdemıḣuğem gumeć xemıx.

(Yaşayamadıklarından kendine sıkıntı çıkartma.)

 

 

Çü zéxetım şıqe xećırep, ham kıĺfığer šıfı ḣurep.

(Öküz sürüsünden dana çıkmaz, köpeğin doğurduğundan adam olmaz.)

 

 

 

 

Sabiyır nepsıme, dunayir meğı.

 (Bir çocuk ağladığında, dünya da ağlar.)

 

 

 

 

Nıre tıre zerısım çeşır şenefı. Zızakor nefım pxırıpĺımiy dunayer şü`ınćew yeĺeğu.

(Anne ve babanın olduğu evde gece aydınlığa kavuşur. Yalnız olan aydınlıklar arasından bakmaya çalışsa da her şeyi karanlık görür.)

 

 

 

 

Kebar mığom wodıcın pış`ağ.

(Kötü haberin kuyruğunda zil asılıdır.)

 

 

 

Ćıgum apere ĺebekur şızıźırem, awjırer şiźıjew xabze.

(İlk adımı atanın bir sonraki adımı da atması gelenektir.)

 

 

 

 

Yiğo ğırem zéğedaxe.

(Zamanında ağlayan kendini güzelleştirir.)

 

 

 

Wuzır woşıneće keqo, mestaneće meqojı.

(Dert balta deliği ile gelir, iğne deliği ile gider.)

 

 

 

Psır zınesırem pse kıpeće.

(Suyun değdiği yere hayat verir.)

 

 

 

 

Šıfır zığeyinıriy zığešıqureriy guşıe, zığegupsefıriy zığeguğoriy gupşıs.

(İnsanı büyülten de küçülten de konuşma, huzura erdiren de umudunu yitirmemesine sebepte düşüncedir.)

 

 

 

Yişıćağe zakom šıfır kızfanerem heyvane meḣujı. 

(İnsan sadece ihtiyacı olana kalırsa, hayvanlaşır.)

 

 

 

 

Zıgorem zıpepş`ıjew sédake wumıt.

(Başka birisi ile yarışmak için sadaka verme.)

 

 

 

 

Bere zinape pĺeğurem, winape xewoĺeğojı”

(Sürekli yüzünü gördüğünde, kendi yüzünü görmeye başlarsın.)

 

 

 

 

 

 

Şıćağem ğaş`em nah wufeğeblı, akılır kinım nah yeğeçanı.

(Yokluk hayata daha çok bağlar, zorluklar akılı daha çok keskinleştirir.)

 

 

 

 

 

Ğogu wutéhağemiy wumıqow xeirep, ĺıfığer mıwunew ĺepkımiy xaḣorep.

(Yol yürümeden eksilmez, nesil ev-bark olmadan ulus çoğalmaz.)

 

 

 

 

 

Ḣuĺfığem yigu ziğeş`xeirep.

(Erkeğin gönlü doymak bilmez.)

 

 

 

 

Tığujır şagum yedğasiy, te mığasew tıkenejığ.

(Kurdu ev köpeği gibi eğittik ama kendimizi eğitemedik.)

 

 

 

 

 

Jew técırem şıqeḣu faĺfı. 

(Erken kalkana tosun doğururlar.)

 

 

 

 

 

Maćem yımığegüş`erer bem yığerazérep.

(Azın güldürmediğini çok ta razı etmez.)

 

 

 

 

 

Guşıer gum yeĺıfe dışe, kızićırem tıjın, zırahıjerem ğućı wuĺıyığ.

(Söz yürekte altın, ağızdan çıkınca gümüş, dilden dile dolaşmaya başlayınca paslanmış demir.)

 

 

 

Ĺım xeĺır ğoáşerep.

(Kandaki yanıltmaz.)

 

 

 

Ş`enığer akılım zérimışeme neşü.

(Bilgiye akıl yol göstermez ise kördür.)

 

 

 

 

Yiğow ṕ`ıorer arep wuzımğeḣuştır, ćasew pş`erer arınah.

(Başarısızlığın sebebi zamanında söylediklerin değil, geç yaptıklarındır.9

 

 

 

 

 

 

 

Pasew şhaĺere wıśır azeğu ḣurep.

(Zamanından önce olgunlaşan ot ilaç olmaz.)

 

 

 

 

 

 

Bayer tıde ş`ıemiy yıwune yisım fed, thamıćer wune zerısew xame.

(Zengin nerede olursa olsun evindeymiş gibi rahattır, fakir kendi evinde oturduğu halde gurbette gibidir.)

 

 

 

 

Xabzer kuşemre benımre azfagu deĺ ğesenığer arı.

(Xabze (gelenek) beşik ile mezar arasındaki eğitimdir.)

 

 

 

 

 

 

Xetre šıfımiy kızşaĺfığem yigu zişéatı.

(Her insanın yüreği, vatanında huzur bulur.)

 

 

 

 

Derleyen : Śey Yılmaz DÖNMEZ