Hatramtuk Üzerine
30 Mart 2011 tarihinde Prof. Bırsır Batırby ve bir gurup Adığe, diasporada adı bile unutulan Hatramtuk’a yaptıkları inceleme gezisi sonucunda aktardıklarıyla Hatramtuk’u yeniden hafızalarımıza kaydetmişti.
Batırby, Hatramtuk hakkında kısaca şu bilgileri vermişti: “Kafkasya’nın en kuzey batısında, Natuhay’ların bölgesinde yer alan bir Şapsığ köyü olduğunu, şimdiki Rusça adının Suvarovo/Çerkeski Avul olduğunu, ücra bir köşede bulunduğundan gecikenlere “Hatramtuk’u wışıağa/Hatramtuk’ta mıydın” diye takıldıklarını, geç gelenlerin de “Hatramtuk’u sışıağ/Hatramtuk’ta idim”diye bahane uydurduklarını ve bunların deyiş haline geldiğini, bugün köyde sadece Adığe kökenli Çuşha ailesinden olan Aleksandr’ın yaşadığını, Çerkesce bildiğini, köydeki yaşlıların köyde eskiden 2 Adığe ailesinin daha yaşadığını anımsadıklarını, (Yınıhu ve Neğuç aileleri) ama bunlardan da artık hiç kimsenin kalmadığını…”
Hatramtuk hakkındaki bu bilgileri Cırakıye’de (Adığey’ de, bütün oturanların Adığe olduğu bir köydür) oturan ve ADDER çalışmalarına katılan Mırza Ramazan da Hatramtuk’a gittiğini söyleyerek Bırsır’ın tespitlerini aynen doğrulamıştı.
Diyasporada yaşayan biri olarak bugüne kadar Hatramtuk ismini duymamıştım. Sorup soruşturduğumda, Hatramtuk’tan sürülen Şapsığ kökenli Adığeler’den Bozüyük/Karaağaç köyünde doğup büyüyen E. Albay Necdet Hurma’nın (Hurm Necdet) dedesinden dinlediklerini aktararak , Hatramtuk hakkındaki bu canlı tarihin bilgilerini kaydederek unutulmasını önlemek istedim.
Hurm Necdet 1947 doğumlu 70 yaşında canlı tarihtir. Dedesi, Hurm Yakup 1859 yılında 5 yaşında Hatramtuk’tan ayrılmıştır. 1955 yılında 96 yaşında vefat etmiştir.
Hurm Yakup, babaannesi ile annesinin Hatramtuk’tan ayrılırken hıçkıra hıçkıra ağladıklarını , babası Mehmet’ e sorduğunda babaannesi ile annesinin, bir daha köye dönemeyecekleri endişesiyle ağladıklarını söylediğini anlatmıştır.
Hurm Yakup, Köyleri Hatramtuk’un Anapa’ya 3-4 saatlik at yürüyüşü mesafede olduğunu, bahçelerindeki su kuyusundan çıkrıklarla içme suyu çıkarıldığını hatırladığını, Hatramtuk’un deniz kıyısında olmadığını, Hatramtuk’un etrafında küçük küçük Adığe yerleşimlerinin bulunduğunu, önce Dobruca’ya yerleştiklerini, 15 yıl sonra şimdiki yerleşim yerlerine geldiklerini, ailelerden 120 Şapsığ ailesinin İnegöl/Hacıkara köyüne, 100 civarında ailenin de Bozüyük/Karaağaç (Mıstxa Hable) köyüne yerleştiğini, torunu Hurm Necdet’e anlatmıştır.
Bozüyük/Karaağaç Köyüne yerleşen,Şapsığ kökenli aileler Hurm, Hatuj, Thayılı, Hohoş, Cecuk, Şıfı, Tuka, Teşü, Koblı, Hax, (Hati) Hahu, Hapi’ler olarak bilinmektedir. Ancak, Düzce ve Ürdün’de de Hurm ailesinden kimselerin olduğunu ve tanıştıklarını, başka Hatramtuk kökenli ailelerin olup olmadığını bilmediklerini Hurm Necdet’ten dinledim.
Öksüz kalan Hatramtuk’un unutulmaması dileği ile.
