Tharıo Wınekoş Sözleşmesi (Anlaşması)
“Tharıo Wınekoş” sözleşmesi çok az Çerkes’in ismini hatırladığı fakat uygulanış şekli tamamen unutulmuş olan eski bir Çerkes xabzesi (adeti) dir.
Çocukluğumda , köyümüzde iki aile arasında böyle bir anlaşmanın olduğunu söylerlerdi. İsim hatıralarımda canlandığı için, xabze hakkında bildiğim ve duyduğum bazı şeyleri aktarmak istiyorum.
Wınekoş’ın kelime anlamı “Wınağo’nun (ailenin) çocuğu” olarak verilebilirse de, “sülale akrabalığı” demek daha doğru olur. Bu da ailenin bütün erkeklerinin Wınekoş olduklarını ifade etmektedir.
Tharıo wınekoş ise aralarında kan ve sıhri akrabalık ilişkisi bulunmayan ailelerin “yemine bağlı olarak birbirlerini Wınekoş ilan etmeleri” halidir.
Bu olayın bir toplantı veya merasimle herkese duyurulduğunu zannediyorum. Ama merasimin şekli ve şartları, yemin metni hakkında bildiğim veya gördüğüm bir şey yoktur. Bildiğim ve duyduklarım; Tharıo Wınekoş ailelerin fertleri arasında hiçbir zaman evlilik yapılmadığı, birbirlerine mirasçı olmadıkları, sülale isimlerini aynen muhafaza ettikleri ve aralarında hiç bir konuda yardımın esirgenmediğidir.
Bu eski adetimizin tesis şekli, yemin metni ve diğer unutulmuş olan şartları ve özelliklerini bilen veya bu adeti halen yaşatan aileleri bilenler var ise, onlardan derlenecek bilgi ve davranış biçimlerinin yazıya dökülmesi halinde, şimdilerde sadece ismi hatırlanan kadim bir xabzenin kayıtlara geçeceği, uygulanmasa bile kültür hazinesi olarak muhafaza edileceği tartışmasızdır.
***
Türk hukuk sisteminde Tharıo Wınekoş örf ve adetini çağrıştıran bir uygulama vardır. “İnanç Sözleşmesi”,”İnançlı İşlem “ olarak adlandırılan bu uygulamanın yasal metni yoktur. (Belki de Çerkeslerden örnek alındığı için.)
Ancak Yargıtay inanç anlaşmasını, “inanç sözleşmesi, inananla inanılan arasında yapılan onların hak ve borçlarını belirleyen, inançlı işlemin sona erme sebeplerini ve devredilen hakkın inanılan tarafından kullanılma, yönetilme ve inanana iade şartlarını içeren borçlandırıcı bir işlemdir” ifadeleriyle tanımlamaktadır.
Türk hukuk sistemindeki bu uygulama, Çerkes adetlerinden olan Tharıo Wınekoşlukla arasında bir benzerlik olduğunu çağrıştırmaktadır. Birisi tamamen manevi bir ilişkiyi, diğeri ise maddi ilişkileri kapsamaktadır. Tarih itibariyle mukayese yapıldığında Tharıo Wınekoşluk sisteminin çok eski zamanlarda Çerkesler tarafından uygulamaya konduğu açıktır.
Tharıo Wınekoş uygulamasının en belirgin şartlarından biri, Roma Hukuku’nun ana kaidelerinden olan “Pakta Sunt Servanta” “Ahde vefa” prensibidir.
Yazılı olmamasına rağmen yeminle yapılan anlaşmaya sıkı sıkıya uyulmaktadır.
Hukukçu ve xabze araştırmacısı hemşerilerimizin ilgi duymaları ümidi ile.
